Cukrzyca. Jakie są objawy cukrzycy?

Objawy, przyczyny, badania

Co to jest cukrzyca

Cukrzyca to grupa chorób związanych z zaburzeniami gospodarki węglowodanowej w organizmie.

Cukry złożone pod wpływem enzymów trawiennych przewodu pokarmowego są rozkładane do prostych, głównie glukozy, która jest głównym źródłem energii dla organizmu. Może ona wniknąć do komórek i zostać przez nie wykorzystana wyłącznie w obecności insuliny, hormonu produkowanego przez trzustkę.

U diabetyków (osób chorych na cukrzycę) występują różne nieprawidłowości zaburzające ten proces. Obserwuje się u nich całkowity lub częściowy brak produkcji insuliny przez trzustkę, ale również niewrażliwość tkanek na jej działanie. Prowadzi to do utrzymującego się wysokiego poziomu cukru we krwi (hiperglikemii), który powoduje uszkodzenia narządów wewnętrznych i powstanie trwałych powikłań.

Wyróżniamy kilka rodzajów cukrzycy- typ 1, typ 2, MODY (przebiegająca jak cukrzyca typu 2 u dorosłych, ale z początkiem w okresie dojrzałości), LADA (cukrzyca o podłożu autoimmunologicznym u osób dorosłych) i cukrzycę ciążową. Różnią się one wiekiem osób chorujących, przyczyną choroby czy jej przebiegiem. Niezależnie od tych czynników, wspólną cechą nieleczonej cukrzycy jest stan przedłużającej się hiperglikemii.

Cukrzyca objawy

Najczęstsze objawy cukrzycy typu 1 i 2 obejmują:

wzmożony głód i pragnienie;
suchość w ustach;
nagła utrata masy ciała;
częste oddawanie moczu;
moczenie nocne;
osłabienie, łatwa męczliwość;
drażliwość, trudności z koncentracją.

Poza powyższymi objawami, przy długotrwałym przebiegu cukrzycy typu 2, dodatkowo można zaobserwować:

powolne gojenie się ran;
trwale nawracające infekcje skóry;
mrowienie w obrębie dłoni i podeszw stóp;
pogorszenie widzenia;
zapalenia dziąseł;
obrzęki.

Wśród diabetyków odnotowuje się też zwiększoną częstość powikłań sercowo-naczyniowych, takich jak zawał czy udar mózgu.

Cukrzyca przyczyny

Typ 1 (10% wszystkich rozpoznań cukrzycy)

Rozwój cukrzycy typu 1 wiąże się z procesem autoimmunologicznym, w którym układ odpornościowy organizmu atakuje komórki trzustki, wytwarzające hormon insulinę. W rezultacie ich liczba stopniowo spada, aż do momentu, w którym trzustka nie jest w stanie wyprodukować wystarczającej ilości insuliny potrzebnej do regulowania poziomu cukru we krwi.

Dokładna przyczyna reakcji autoimmunologicznej nie jest w pełni znana, ale uważa się, że jest związana z kombinacją czynników genetycznych i środowiskowych.

Według obecnej wiedzy, rozwojowi cukrzycy typu 1 nie można zapobiec, jest więc niezależny od stylu życia.

Typ 2 (90% wszystkich rozpoznań cukrzycy)

Rozwój cukrzycy typu 2 wiąże się z obecnością zjawiska insulinooporności, czyli niewrażliwości tkanek organizmu na działanie insuliny. Oznacza to, że mimo prawidłowego wydzielania tego hormonu przez trzustkę, komórki na niego nie reagują i nie wchłaniają glukozy z krwi. W rezultacie w krążeniu wzrasta zarówno poziom cukru, jak i insuliny, której produkcja wzrasta w odpowiedzi stan przewlekłej hiperglikemii.

Po latach trwania choroby u pacjentów z cukrzycą typu 2 trzustka może utracić zdolność do wytwarzania insuliny, co prowadzi do rozwoju stanu podobnego jak w cukrzycy typu 1.

Rozwój cukrzycy typu 2 jest bezpośrednio związany z niewłaściwym stylem życia, towarzyszy schorzeniom takim jak nadmiar cholesterolu we krwi, miażdżyca, choroba wieńcowa, otyłość czy nadciśnienie.

Cukrzyca typu 1

Cukrzyca typu 1 ma zwykle swój początek w dzieciństwie lub wieku dojrzewania, a pierwsze objawy są pojawiają się zazwyczaj nagle i szybko narastają w czasie.
W przebiegu cukrzycy typu 1 często pojawia się potrzeba skorzystania z doraźnej pomocy lekarskiej.

W przypadku, gdy niedobór insuliny jest tak duży, że komórki nie mogą wykorzystać gromadzącej się w krążeniu glukozy do swoich celów metabolicznych, zaczynają traktować lipidy (tłuszcze) jako materiał energetyczny. Dochodzi wtedy do nasilonej produkcji ciał ketonowych i rozwoju kwasicy ketonowej, co może skutkować groźnym dla życia powikłaniem, śpiączką ketonową. Charakterystyczne dla niej są objawy takie jak wymioty, ból brzucha, oddech o słodkawym zapachu czy zaburzenia świadomości.

Metodą leczenia z wyboru cukrzycy typu 1 jest wyłącznie insulina. W sytuacji gdy komórki wytwarzające insulinę zostaną całkowicie zniszczone, pacjent staje się całkowicie zależny od codziennego podawania tego hormonu. Diabetycy zazwyczaj dostarczają sobie insulinę w formie zastrzyków podskórnych lub za pomocą specjalnych pomp.

Cukrzyca typu 2

Cukrzyca typu 2 to najczęstszy rodzaj tej choroby. Dotyka głównie osoby starsze, po 35 r.ż., a pierwsze objawy są zazwyczaj subtelne, niezauważalne, narastają powoli. Z tego powodu, cukrzyca typu 2 jest najczęściej rozpoznawana przypadkowo w wyniku regularnych badań kontrolnych.

Długotrwałe utrzymywanie się wysokiego poziomu cukru we krwi przy nierozpoznanej cukrzycy typu 2, skutkuje rozwojem wielu trwałych powikłań związanych z zaburzeniem czynności wielu narządów. Zagrożone są przede wszystkim serce i naczynia krwionośne (nerek, siatkówki oka, odżywiające nerwy). Trudno gojące się rany skóry czy zaburzenia czucia w kończynach to tylko niektóre z uciążliwych objawów które zgłaszają pacjenci.

Pierwszym etapem postępowania w walce z cukrzycą typu 2 jest systematyczna aktywność fizyczna i zrównoważona dieta, które sprzyjają utrzymaniu prawidłowej masy ciała. Jeśli modyfikacja stylu życia nie przyniesie spodziewanych efektów, do leczenia włącza się doustne leki obniżające poziom cukru i poprawiające wrażliwość tkanek na insulinę (np. metforminę, liraglutyd). W najpoważniejszych przypadkach prowadzi się intensywną insulinoterapię.

Cukrzyca u dzieci

Badacze obserwują stały wzrost liczy zachorowań na cukrzycę u dzieci. W przeszłości, u młodszych osób rozpoznawana była zazwyczaj cukrzyca typu 1. Obecnie, coraz częściej diagnozuje się też u nich cukrzycę typu 2, która do niedawana uważana była za chorobę typową dla osób powyżej 35 roku życia. Wynika to między innymi ze zjawisk takich jak upowszechnienie nieprawidłowego sposobu odżywiania i siedzącego stylu życia. Skutkują one rozwojem czynników ryzyka cukrzycy, między innymi nadwagi i otyłości, u coraz młodszych dzieci.

Cukrzyca badania

Badania laboratoryjne w rozpoznawaniu i monitorowaniu cukrzycy obejmują:

losowe pomiary cukru we krwi włośniczkowej glukometrem, które są główną metodą samokontroli u pacjentów z już rozpoznaną cukrzycą
pomiary wskaźników z krwi obwodowej, przydatne jest oznaczenie poziomu cukru we krwi na czczo (glukoza) oraz badanie profilu lipidowego (cholesterol całkowity, cholesterol LDL, HDL, triglicerydy)
pomiar stężenia hemoglobiny glikowanej HbA1C, który daje informację o średnim poziomie cukru we krwi w przeciągu ostatnich 2-3 miesięcy, dzięki czemu poza rozpoznawaniem cukrzycy służy do monitorowania skuteczności jej leczenia
doustny test tolerancji glukozy (OGTT), pomaga rozpoznać stany przedcukrzycowe (nietolerancję glukozy) predysponujące do rozwoju cukrzycy typu 2, wykonuję się go też u ciężarnych
badanie na obecność przeciwciał wobec komórek trzustki wytwarzających insulinę, to test wykrywający m.in. przeciwciała przeciwko dekarboksylazie kwasu glutaminowego (anty-GAD65), może pomóc odróżnić cukrzycę typu 1 od cukrzycy typu 2, ale również posłużyć jako czynnik wskazujący na ryzyko rozwoju zaburzenia w przyszłości u członków rodziny osoby chorej
badanie ogólne moczu odzwierciedla czynność nerek, ale też potwierdza lub wyklucza istnienie infekcji w układzie moczowym. W nieleczonej cukrzycy w moczu może pojawić się glukoza, białko lub ciała ketonowe.

Cukrzyca norma

Stan przedcukrzycowy lub stan zwiększonego ryzyka cukrzycy rozpoznaje się gdy zostanie wykryta:

nieprawidłowa glikemia na czczo (IFG) – gdy stężenie cukru badanego na czczo będzie mieścić się w przedziale 100–125 mg/dl, wtedy też należy wykonać test OGTT
nieprawidłowa tolerancja glukozy (IGT) – gdy stężenie cukru w 120. min testu OGTT będzie mieścić się w przedziale 140–199 mg/dl

Cukrzycę rozpoznaje się w niżej wymienionych sytuacjach:

gdy w przypadkowym pomiarze cukru we krwi jego poziom wyniesie więcej niż 200 mg/dl, a chory ma typowe objawy cukrzycy
gdy w przypadkowym pomiarze cukru we krwi jego poziom wyniesie więcej niż 200 mg/dl, ale chory nie ma typowych objawów cukrzycy, to jednokrotne oznaczenie powyżej 126mg/dl innego dnia też uprawnia do jej rozpoznania
gdy 2-krotnie (w innych dniach) poziom cukru na czczo wyniesie więcej niż 126 mg/dl
gdy poziom cukru w 120. min testu OGTT wyniesie więcej niż 200 mg/dl

Na nieprawidłowości wskazuje też odsetek hemoglobiny glikowanej HbA1C powyżej 8%.